Ekonomi haber kanallarını takip ediyorsanız ya da yatırım dünyası ile bir miktarda olsa ilgiliyseniz “açığa satış” deyimini sıkça duyuyor olmalısınız.
Sermaye piyasalarında sıkça kullanılan bu terim nedir? Yatırımcılar tarafından neden kullanılır ve nasıl yapılır. Gelin kısaca bir göz atalım…
Açığa satış terimi, kısa pozisyon (Short position) ve açık pozisyon şeklinde de ifade edilmektedir.
Açığa satış yatırımcıların tarafından sermaye piyasasındaki finansal varlıkların (hisse senetleri) satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eden potansiyelli, ancak riskli bir alım satım tekniğidir.
Bu teknikle (bir strateji belirlenerek) finansal varlıkların değerindeki düşüşten kısa vadede önemli karlar elde etmek için hem borsada hem de forex piyasasında işlem yapılır.
Genel olarak yatırımcılar bir şirket veya bir endüstrinin hisse senedini uzun bir süre elinde tutmak, fiyatı yükseldiğinde satıp kâra geçme beklentisiyle satın alır. Buna uzun pozisyon denir. Açık pozisyon yani açığa satış ise bu durumun tam tersidir.
Yatırımcıların bir aracı kurumdan, özel bir hesap dâhilinde değerinin düşmesini beklediği hisse senedi gibi bir finansal varlığı ödünç alması, bunları piyasada satarak açık pozisyon yaratması, sonrasında yeniden satın alıp aracı kuruma iade etmesi anlamına gelir ki, buna açığa satış denir.
Ödünç (almak) ödünç işlemi; yukarıdaki tanım incelendiğinde de anlaşılacağı üzere, mevcut hisse senedini belli bir süre için başkasına ödünç verdikten sonra aynı sermaye piyasası ürününü (hisse senedini) geri alma durumudur. Portföyde uzun vadeli olarak bulundurulan ancak kazanç yeterli getiri getirmediği düşünülen ürünlerden bir nevi ek gelir yaratma işlemi olarak düşünülebilir. Ödünç işlemi yapabilmek için kullanılabilen teminat türleri; nakit ( Türk Lirası, Dolar, Euro ),Hazine Bonosu, Devlet Tahvili ve Pay Senedidir. Yani, her yatırım ürünüyle yapılamamaktadır.
Kısa pozisyon, işlem gören bir finansal varlığın aşırı değerlendiğine ve kısa vadede fiyatının düşeceğine inanan yatırımcılar tarafından yapılır. Ancak yatırımcının bu noktada ödünç aldığı hisseleri iade etmek zorunda olduğunu tekrar vurgulamakta fayda var.
Açığa Satış Yapmanın Şartları Nelerdir?
Açığa satış yapmak isteyen yatırımcı, aracı kurumların kendisine sunduğu bir takım şartları karşılamak zorundadır. Öncelikle, kredi sözleşmesi imzalanır. Açığa satış limitinin kurumun uygun gördüğü şekilde paylandırılmasıyla beraber, açığa satış yapma izni kurumdan alınır.
Yatırımcı, finansal varlıkları (ödünç işlemleri gerçekleştiren) aracı kurumdan geçici olarak aldıktan sonra piyasada satabilir ve aracı kuruma iade işlemi gerçekleşmeden önce fiyatlarının düşmesini bekleyebilir. Fakat günlük açığa satış yapılması durumunda mesai sonunda pozisyonu kapatmak zorunludur.
Açığa satışın avantajları şunlardır:
· Risk yönetimine hedging yoluyla alan açar,
· Fiyatı çok yüksek olan hisselerden ve piyasa düşüşlerinden kâr etme fırsatı sunar,
· Yüksek getiri potansiyeli vardır.
Açığa satışın dezavantajları ise:
· Potansiyel zarar riski taşır. Üstelik zarar riski sınırsızdır.
· Aracı kurumlara açığa satış işlemi için ödenen belirli bir ücret maliyeti vardır.
· Bölgesel yasal riskler barındırabilir,
· Açığa satış işleminin doğru zamanda yapılması yüksek önem arz eder.
· Öngörülemez risk taşıyabilir.
· Açığa satış, piyasadaki volatiliteyi artırabilir.
Açığa Satış İşleminden Nasıl Kâr Edilir?
Örnek olması açısından basit bir senaryo yazacak olursak;
Varsayalım ki Bay A gıda sektöründen küresel ısınma ve tedarik zincirindeki kırılma haberleri sebebiyle bir hisse senedini takibine aldı. Piyasa arzında meydana gelebilecek daralma endişesiyle hisse senedi değerlendi. Ancak böyle bir daralmanın gerçekleşmeyeceğine, arz da sıkıntı yaşanmayacağını, bu yüzden de endişeye gerek olmadığına inanan Bay A henüz bu hisseye sahip olmadığı için hissenin düşüşünden kar edemeyeceği için üzülüyor. Bu düşüncesini kâra dönüştürmek için hisse ile ilgili olarak açığa satış karar alıyor. Şirketin 100 hissesini bir aracı kurumdan ödünç alan Bay A hemen piyasada 50 liraya satarak bedeli hesabına nakit olarak alıyor. Bay A’ nın artık şirkette kısa bir pozisyonu var, yani hisse fiyatı düşerse kâr elde edecek. 100 hissesi tekrar 40 liradan alırsa bu durumda
Ödünç alınan 100 hisse 50×100=5.000 TL’ye satıyor.
Tekrar alınan 100 hisseyi 40×100=4.000 TL ödeyerek geri alır.
Böylece Bay A 5.000-4.000=1.000TL kâr eder. (Bu tutardan komisyon ve diğer masrafların düşüleceği atlanmamalıdır.)
Sonuç;
· Yatırımcı, açığa satış yaptığı zamana göre yeniden aldığı hisselerin fiyatında bir düşüş meydana gelmişse bu durumdan kâr elde eder.
· Açık pozisyonda varlığın değeri düşerse para kazanıldığı gibi, değerde bir yükseliş yaşanırsa yatırımcı kayıpla karşılaşılabilir.
· Bu teknik veya strateji genellikle birkaç günlük ya da haftalık kısa vadeli düşüş beklentileri söz konusu olduğunda uygulanabilir.
· Piyasada kısa sürede büyük bir etki yaratmak istiyorsanız, açığa satış sizin için doğru hamle olabilir.
· Açığa satış stratejik biçimde kullanıldığında değerli bir yatırım stratejisi kullanılabilir ancak olası riskleri anlamak ve yönetmek önemlidir.
Faydalı olması ümidiyle…
Sorumluluk reddi beyanı
Bu makalede yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi veya kişisel tavsiye niteliğinde değildir ve yatırım faaliyetinde bulunmaya davet veya teşvik değildir. Herhangi bir yatırım kararının uygunluğu konusunda bağımsız mali ve uygunsa hukuki tavsiye almalısınız. Geçmiş performans gelecekteki performans için bir rehber değildir. Yatırımların değeri ve bunlardan elde edilen gelir artabileceği gibi düşebilir. Yatırdığınız tutarın tamamını geri alamayabilirsiniz, hatta bazı durumlarda hiçbir şey alamayabilirsiniz.