Yaşanan sanayi devrimlerinin ardından, teknolojik ve ekonomik gelişmeler ile birlikte çarpık kentleşme ve kentlerde yaşanan nüfus artışları gibi sosyal gelişmeler hazır, tek kullanımlık al, kullan, at şeklindeki tüketim modelini neredeyse yaşam tarzımız haline getirmiştir. Ne yazık ki; kentsel atıkların önemli miktarda artması da gezegenimizi ekonomik ve ekolojik krizler ile karşı karşıya bırakmaya başlamıştır.
Özellikle de günümüzde iklim ile endişeler, (aslında sınırlı kaynaklara sahip olan) dünyada gıda ve hammadde fiyatları üzerinde ciddi bir baskı oluşturmaya başlamış, müşteriden tedarikçiye kadar doğrusal ekonomi ve iş modellerinin tekrar gözden geçirilmesini ihtiyaç haline getirmiştir.
Ürün yaşam döngüsü içinde ucuz malzemeler, ucuz enerji temini ile ucuz krediye ulaşımın sorunlu hale gelmeye başlaması başta Avrupa Birliği ülkelerinde olmak üzere doğrusal ekonomi modelinden döngüsel ekonomi modeline geçiş süreçlerinin hızlanmasını sağlamıştır.
2021 yılı başından itibaren yaşanan pandeminin de etkisiyle, iklim değişikliği ve kuraklık endişeleri ile AB’nin Yeşil Mutabakatı zorunlu tutması, döngüsel ekonomi kavramının sürekli gündemde kalmasını sağlamaktadır.
Döngüsel ekonomi, atık miktarını en aza indiren, var olan atıkların yok edilmesi yerine, tekrar üretim sürecine sokularak, ekonomiye kazandırılmalarını sağlayan bir süreçtir. Ayrıca barındırdığı çeşitlilik sebebiyle birçok bilim alanını ilgilendirmektedir.
Döngüsel ekonominin en güzel yanlarından birisi de, doğrusal ekonomide atık olarak nitelendirilen her bir nesnenin, uygulanan yeni süreçler için bir kaynak olarak kabul edilmesidir. Üstelik bu durum kaynakların kullanıma bağlı olarak tükenmemelerini de sağlamaktadır.
Döngüsel ekonomi üç ana konu başlığında toplanmıştır. Bunlar:
a-Hammadde: Hammaddelerin akılcı kullanımları için birçok fırsat vardır. Bunlar; malzemelerin kullanımının azaltılması ve optimize edilmesi, endüstriyel simbiyoz, geri dönüşüm, yeniden kullanım, yeniden dağıtım, yeniden satış, yenileme, yeniden üretim, bakım, onarım, servis vb.
b-Tasarım: İyi bir tasarım ile enerji, kaynak, zaman ve hatta maliyet tasarrufu yapılabilmektedir. Döngüsel ekonomi eylem planında eko-tasarım gereksinimleri kapsamı; enerji verimliliği, ürünlerin onarılabilirliği, yükseltilebilirliği, dayanıklılığı ve geri dönüştürülebilirliğinin artırılmasıdır.
c-Tedarik zinciri: i) Daha az malzeme kullanımı için ürünlerin ve süreçlerin yeniden tasarlanması, ii) Geri dönüştürülmüş malzemelerin tercihi, iii) Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması, iv)Tedarik zincirinin iyileştirilmesi (sadece miktarları azaltmaktan ziyade tedarik zincirindeki en zayıf noktaların belirlenmesi) (Döngüsel ekonomi rehberi, 2020).
Bugün dünyada su, yiyecek ve fosil yakıtlar gibi kaynaklara ulaşımın giderek zorlaşması, yeryüzünde biyolojik çeşitliliğin giderek azalmaya yüz tutması hükümetleri, şirketleri ve toplumları finansal olarak da zora sokmaktadır. Doğal kaynakların kullanımının rasyonelleşmesi ve sürdürülebilir olmayan üretim ve tüketim kalıplarının değiştirilmesi için bir şey yapılmadığı takdirde bu durum tüm dünyada, zaten kritik olan ekonomik göstergelerin giderek daha da kötüleşmesine yol açacak hatta ekonomileri çöküşe götürebilecektir.
İşletmeler, döngüsel ekonomi sayesinde maliyet azaltmayı başarabilmekte ve tasarrufa yönelebilmektedir. Özellikle de bir üründe atık durumuna gelen malzeme ve ürünlerin toplanıp farklı bir sektörde girdi olarak tekrar üretime dâhil edilmesi, örneğin ambalaj atıklarının geri dönüşüm ile sisteme yeniden kazandırılması kirliliği ve karbon emisyonunu azaltmaktadır.
Türkiye’de Döngüsel Ekonomi çalışmalarını destekleyen iki kuruluş bulunmaktadır Bunlar; Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu (Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu, 2021) ve DCUBE Döngüsel Ekonomi Kooperatifidir.
Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu; döngüsel ekonomiye geçişlerini gerçekten hızlandırmak isteyen şirketler için eğitim, finansal fırsatlar ve danışmanlık hizmetleri verirken, DCUBE Döngüsel Ekonomi Kooperatifi; Tarım, gıda, enerji, tekstil, su alanları başta olmak üzere Döngüsel Ekonomi Modelinin uygulanması sonucunda verimli ve sürdürülebilir kalkınma politikalarının, Türkiye ve tüm dünyada yaygınlaşmasının sağlanması için çalışmaktadır.
Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.