Ortakların kimlik ve ilişkilerinin yüksek önem arz ettiği şahıs (kişi) şirketlerinde ortaklardan birinin ölmesi, fiil ehliyetini kaybetmesi, iflas etmesi gibi durumlar şirketin yapısını önemli ölçüde etkiler. Hatta şirketin sona ermesine yol açabilir.
Bilindiği üzere şirketler hukukunda kişi şirketleri, kolektif şirket ve adi komandit şirket olarak sınıflandırılır. Bu tip ortaklıklarda, şirket sözleşmesi değişikliğine ilişkin kararlar diğer şirketlere nispetle daha zordur. Örneğin ortakların şirkete girmesi, çıkması veya pay devirleri kural olarak çoğunluk oyuyla ile alınır (TTK 226, 308). Diğer bir ifadeyle şirkete yeni bir ortağın girmesi veya ortağın ayrılması diğer tüm ortakların oybirliği ile alacakları kararlarla mümkündür (TTK 253- 315).
Özellikle kollektif şirketlerde şirket sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa, şirketin tüm ortakları yönetici özelliği taşırlar ve şirketi temsil etme yetkisine sahiptirler (TTK 218).Eğer yönetim şirket sözleşmesiyle bir ortağa verilmişse, bu ortak, diğer ortaklar itiraz etseler ve karşı çıksalar bile, hileye dayalı olmamak şartıyla, şirketin yönetimi için gereken işlemleri yapabilir. (TTK 222).
Komandit şirketlerde de komandite ortaklara tanınan haklar, ortakların kişiliklerinin etkisi konusunda diğer bir örnektir. Komanditer ortak dışındaki ortaklara tanınan yönetim ve denetim hakkı, komanditer ortak dışındaki tüm ortakları kapsayan bir rekabet yasağını doğurmaktadır.(TTK 230, 311).
Tüm bu düzenlemelerin temelinde komanditer ortak dışındaki diğer ortakların şirketin borçlarından ikinci derece ve tüm malvarlıkları ile sınırsız ve müteselsilen sorumlu olmaları anlamına gelmektedir (TTK 236, 317).
Kollektif Şirketler:
Kollektif şirket, bir ticari işletmeyi, bir ticaret ünvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve ortakların şirket borçlarından dolayı sorumluluklarının sınırlandırılmadığı şirket türüdür (TTK m. 211).
Şirket sözleşmesinde şirketin ölen ortağın mirasçılarıyla devam edeceğine ilişkin düzenleme yoksa, mirasçılarla diğer ortakların oybirliği ile verecekleri karar üzerine şirket bunların arasında devam edebilir. Mirasçılar veya içlerinden biri şirkette kalmaya razı olmazlarsa, diğer ortaklar, ölen ortağın razı olmayan mirasçılarına düşen payları ödeyerek onları şirketten çıkarır ve aralarında şirkete devam edebilirler. Bu durumda sağ kalan ortaklardan birinin şirketin devamına onay vermemesi sebebiyle oybirliği sağlanamadığı takdirde şirket sona erer.(TTK Mad.253/1)
Şirketin, ölen ortağın mirasçılarıyla diğer ortaklar arasında kollektif şirket olarak devam edeceği hakkında şirket sözleşmesinde hüküm varsa, mirasçılar kollektif sıfatıyla şirkete devam edip etmemekte serbesttirler. Mirasçılar şirketin devam etmesini isterlerse, diğer ortaklar bu isteği kabul etmek zorundadır. Ancak, kollektif sıfatıyla şirkette kalmak istemeyen mirasçı varsa, ölen ortağın payından kendisine düşen tutar ile komanditer olarak şirkete kabul edilmesini önerebilir. Diğer ortaklar bu öneriyi kabul etmek zorunda değildir. Mirasçılar şirkete kollektif ortak veya komanditer olarak girip girmeyeceklerini ortağın ölüm tarihinden itibaren üç ay içinde şirkete ihbar etmelidir. Durumun şirkete ihbarına kadar, mirasçılar şirkette komanditer olarak kalmış sayılırlar. Bu süre içinde ihbarda bulunmamış olan mirasçılar, sürenin sona ermesinden itibaren kollektif ortak sıfatını alırlar.(TTK Mad.253/2)
Komandit Şirketler
Komandit şirketin ticaret hayatında ve dolayısıyla Türk Ticaret Kanunu’nda yer almasının asıl nedeninin, sınırsız mali sorumluluktan kaçınmak isteyen kişilerin de, şahıs şirketlerine ortak olarak katılmalarını sağlamak olduğu söylenebilir.
Ortaklık yapısı şirket borçlarından dolayı sorumluluk bakımından, kollektif şirketlerin aksine komandit şirketlerde iki tür ortak bulunmaktadır. Bunlardan sorumluluğu sınırlı olmayan ortaklara komandite, sorumluluğu şirkete koyduğu sermaye ile sınırlı olan ortaklara ise komanditer denir.
Tür bakımından da komandit şirket, adi komandit şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket olmak üzere iki türe ayrılır. Adi komandit şirket bir şahıs şirketi türü iken sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ise bir sermaye şirketi türüdür.
Sınırsız sorumluluk ile ifade edilen şirket varlıkları borçları ödemeye yeterli olmaması durumunda, komandite ortağın şirketin borçlarına karşı kişisel mal varlığı ile de sorumlu olmasıdır.Bu nedenle şirket borçlarına karşı sınırsız sorumlu olmaları dolayısı ile komandite ortakların gerçek kişi olmaları gerekmektedir. Sınırlı sorumlu olan komanditer ortak ise gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir.
Kollektif şirketlerin sona ermesine, tasfiyesine ve ortakların şirketten çıkma ve çıkarılmasına ilişkin 243 ilâ 303 üncü madde hükümleri komandit şirketlerde de uygulanır. Ancak, şirket sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadıkça komanditerin ölümü veya kısıtlanması şirketin sona ermesi sonucunu doğurmaz(TTK m. 328).
Ölen ortağın yerine mirasçıları geçer (TTK m. 316). Böylece ölen ortağın mirasçısı şirkete kanunen girmekte olup bu konuda mirasçılara seçim hakkı tanınmamıştır.
Ancak şirket sözleşmesinde komanditer ortağın ölümü halinde şirketin sona ereceğine ilişkin bir kayıt yer alması da mümkün olup bu durumda ortağın ölümü ile şirket sona erer.
Komanditer ortağın tüzel kişi olması durumunda ise tüzel kişilerin gerçek kişiler gibi murisin yerine şirkete girecek bir mirasçısı olamayacağından bu durum farklı bir değerlendirme yapma sonucunu getirir.
Komanditer tüzel kişi ortağın tasfiye haline girmesi şirketin infisahına yol açmaz. Bu durumda tasfiye memurları tarafından tüzel kişinin şirketten çıkmasına veya payını üçüncü kişiye devretmesine izin verilmesini şirketten talep edilebilir. Olumsuz cevap durumunda tasfiye memurları tarafından komandit şirketin feshi talep edilebilir (TTK m. 328/245) Şirket ortaklarının da TTK m. 328/255 (1) uyarınca komanditer tüzel kişi ortağın tasfiye halinde olmasının haklı sebep teşkil ettiğini gerekçe göstererek mahkemeden şirketin feshini talep etme hakları vardır.
Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.