Genel anlamıyla kriz, her şey iyi giderken birdenbire ortaya çıkan ve her şeyin kötüye gitmeye başlaması ile içinden çıkılmaz bir hal almasıdır.
Ekonomik kriz ise, iç ve/veya dış kaynaklı olarak ekonominin temel yapı taşlarının yani mal, hizmet, üretim faktörleri fiyatlarının ve ulusal para biriminin değerinin ülke ekonomisi, iş sektörleri ve firmalara zarar verecek şekilde dalgalanması ileriye dönük olarak büyük bir belirsizliğin ortaya çıkmasıdır.
Ekonomik kriz zamanlarında; işletme yöneticileri girdi, üretim, fiyat, yatırım kararları, istihdam olanakları, kapasite kullanım oranları vb göstergelerde meydan gelen olumsuz değişiklikler nedeniyle daha dikkatli akılcı kararlar vermek zorunda kalmaktadır.
Aynı zamanda işletme yöneticilerinin başarılı bir kriz yönetimi gerçekleştirebilmeleri için attıkları adımları ve aldıkları kararları güvenilir verilere dayandırmaları gerektiğinden, bu dönemde muhasebeye ve muhasebe verilerine olan ilgilerinin artması da beklenen bir durumdur.
Çünkü işletme yöneticileri, planlama (bütçeleme) karar alma ve kontrolde ihtiyaç duydukları verileri, işletmenin kâr veya zararla çalışıp çalışmadığını, mali sorumluluklarını yerine getirip getiremeyeceğini muhasebe verilerine dayanarak öğreneceklerdir.
Bu nedenle yönetimin gelecekle ilgili faaliyetlerinde ve özellikle çeşitli seçeneklerle ilgili kararların alınmasında, muhasebe normal zamandan çok öte önemli bir role sahip olacaktır.
Ekonomik kriz zamanlarında ileriye dönük olarak büyük bir belirsizliğin söz konusu olması, çok yüksek ihtimalle, işletme satışlarının düşmesine, işletme giderlerinin yükselmesine, tahsilât sorununun baş göstermesine, finansmana erişimin zor olmasına ve maliyetlerin yükselmesine sebebiyet verecektir.
Bu nedenle ekonomik krizin yaşandığı dönemde muhasebe ve denetim özüne dönerek, gerçek kimliği ile bu krizi tersine çevirecek girişimlere katkıda bulunmakla birlikte, ne ve kim için var olduğunu unutmadan, tüm toplumun çıkarlarını korumak ve gözetmek zorunluluğu, görevinin büyük parçası olmalıdır.
Ekonomik krizlerde muhasebe ve denetimin en çok dikkat etmesi gereken başlıca konuları sıralayacak olursak;
Döviz dalgalanmalarına bağlı olarak kur farklarından dolayı büyük kâr veya zarar rakamlarının ortaya çıkması muhtemeldir.
Enflasyon yüksek seyredeceği için fiktif kârların oluşması muhtemeldir.
Alacakların tahsil edilememesi, maliyetlerin yükselmesi nedeniyle işletme, sermaye yetersizliğine düşebilir.
Planlanan satış rakamına ulaşılamaması nedeniyle stoklarda artma meydana gelirken işletme stok maliyetiyle karşı karşıya kalabilir.
İşletme maliyetlerin düşürülmesi amacıyla personel çıkarma yoluna gidebilir. Bunun da işletmeyi kıdem tazminatı yüküyle baş başa bırakabileceği unutulmamalıdır.
MUHASEBENİN KRİZ YÖNETİMİNE KATKILARI NELER OLABİLİR
Küreselleşmenin bir sonucu olarak muhasebe mesleği daha etkin ve aktif bir yapıya kavuşmuştur. Muhasebenin bilgi ve iletişim teknolojisi ile etkileşimi, e-uygulamalar diye ifade ettiğimiz “elektronik fatura”, “elektronik defter”, “elektronik beyanname”, “elektronik arşiv” gibi kavramların ortaya çıkışıyla vergi muhasebeciliği yerini yönetim muhasebesine bırakmaya başlamıştır.
Bundan sonraki süreçte muhasebenin tanımı “işletmelerde yaratılan değeri raporlayan, faaliyetleri ve sonuçları yorumlayan bir disiplin olmaktan çok, stratejik kararlara yardımcı olan, işletme içi ve dışı tüm faaliyetlere duyarlı bir disiplindir” diye olacaktır.
Bu sebeple işletme muhasebe birimi, üzerine düşen görevleri ifa etmek için muhasebenin kendi fonksiyonları kullanarak yönetime destek amaçlı;
Performans ve verimlilik ölçümlemelerine yardımcı olmak,
İşletmelerin kendi yapıları ve faaliyetlerinden doğan işlemlerin kayıtlanması ve izlenmesi,
Verimlilik analizlerinin yapılabilmesi,
Geleceğin planlaması ve raporlama vb. gibi birçok husus açısından muhasebe organizasyonunun kurulması,
Kriz öncesinde veya esnasında erken uyarı sistemi olma potansiyelinin işlevsel hale getirilmesi,
Kriz sırasında uygulanacak prosedürün uygulanması gibi belli başlı konularda yönetime yardım bilgilendirme yapabilmelidir.
Unutmayalım:
Kurumsal yönetim, kriz sonrasında da krizleri unutmamayı gerektirir. Bu nedenle kurumsal yönetimin normal ekonomik süreçlerde ve kriz dönemlerinde en önemli görevi yönetim, kaynak (finansman), yatırım, üretim, maliyet ve rekabet faktörlerini doğru yönetebilmektir.
Finansal krizlerin sıklıkla yaşandığı günümüzde mesleki eğitimde muhasebe personelinin bilgi ve iletişim teknolojilerine hâkim ve onları karar almada en iyi biçimde kullanabilecek şekilde eğitim ve öğretimlerinin yapılması şarttır. Muhasebe uygulamalarının küresel gelişmelere uyumlu olarak geliştirilmesi meslek örgütlerinin, devletin, müşterilerin, akademik çevrelerin başlıca görevidir. Mesleği icra eden veya bu mesleği kariyer olarak gören kişilerin de kendini bu şekilde yetiştirmesi, uygulamalarını etik kuralları ihlal etmeden gerçekleştirmeleri gerekir.
Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.