İşletmeler; üretim, planlama, satış, pazarlama gibi faktörleri planlı ve sistemli bir şekilde bir araya getirerek bir mal veya hizmet sunan ve sunduğu ürünlerden kâr elde etme amacını güden organizasyonlardır.
İşletmelerin faaliyetlerini sürdürmelerini sağlayan en önemli kaynakta kârdır. Kar elde etmek, işletmelerin varoluş sebebidir. İşletmeler dönem sonlarında başarılarını ve performanslarını elde ettikleri kâr ile ölçerler. En azından hissedarlar için durum böyledir.
Kâr ile kârlılık temelde aynı çizgide buluşsa bile aslında farklı kavramlardır. Kârın bir mutlak büyüklük olmasına karşılık, kârlılık (rantabilite) nispi bir kavramdır.
Kâr, maliyetleri ve giderleri satışlardan çıkararak belirli bir üründen veya hizmetten kazandığınız para tutarını ifade ederken, kârlılık, bir yatırımdan elde edilen veya elde edilebilecek faydaları ifade eder. Kısaca kârlılık, işletmede kullanılan finansal kaynakları ödüllendirme kabiliyetinin bir göstergesidir.
Kârlılık, en yaygın tarifi ile bir işletmede belirli bir dönemde elde edilen kârın o işletmede kullanılan sermayeye oranı olup, faaliyet sonucu elde edilen sonuçların ölçüsüdür.
İşletme bütçelerinde hedeflenen kârlılığın oransal olarak sektör ortalamasının üzerinde olması esastır.
Tabi kârlılığın değerlendirmesi yapılırken ekonominin genel durumu ve varsa enflasyon etkisinin de dikkate alınması gerektiği unutulmamalıdır.
İşletme Kârlılığı Nasıl Analiz Edilir:
Kârlılık denince, (bundan sonra rantabilite diye anılacaktır.) genelde kullanılan sermayenin kârlılık oranı anlaşılmaktadır. Safi kâr öz sermaye en yaygın olarak kullanılan rantabilite oranıdır.
Yani, formüle edersek;
Rantabilite = Kâr x100 şeklinde ifade edilir. Sermaye
Öz sermaye kârlılığı, bir şirketin hissedarlarının takip ettiği en önemli finansal rasyolardan biridir.
Şirketin net kârını, öz sermayeye bölerek hesaplanan bu oran, hissedarların yaptıkları birim yatırım karşılığında ne kadar kâr elde ettiklerini ölçmek için kullanılır.
Eğer işletmenin tüm faaliyetlerinde özkaynaklarla birlikte yabancı kaynaklarının rantabilitesi (verimliliği) ölçülüp yorumlanacaksa farklı kârlılık oranları kullanılmaktadır.
En çok kullanılan kârlılık oranları şunlardır:
Brüt Satış Kârı Oranı
Faaliyet Kârı Oranı
Net Kârlılık Oranı
Aktif Kârlılığı Oranı
Brüt Satış Kârı Oranı:Net satışların yüzde kaçının brüt satış kârına dönüştüğünü gösterir. Aşağıdaki şekilde formüle edilir.Brüt Kâr Marjı = Brüt Satış Kârı / Net Satışlar
Faaliyet Kârı Oranı: Net satışlardan yüzde kaçının faaliyet kârına gittiğini gösteren bir orandır. Aşağıdaki şekilde formüle edilir.
Faaliyet Kârı Oranı= Faaliyet Kârı / Net Satışlar
Net Kârlılık Oranı: Bu oranda işletmenin faaliyet kârı ve faaliyet dışı gelir ve kârlar ile faaliyet dışı gider ve zararlar da dikkate alınır. Net kârın, net satışlar içindeki yüzde payını gösterir.Aşağıdaki şekilde formüle edilir.
Net Kâr Oranı= Net Kâr / Net Satışlar
Temettü (Kâr) dağıtımı net dönem kârı üzerinden yapıldığı için yatırımcılar için bu oran ayrıca önem taşımaktadır.
Aktif Kârlılığı Oranı: Bu oran işletmenin sahip olduğu tüm varlıkların etkin kullanılıp kullanılmadığını gösterir. Aşağıdaki şekilde formüle edilir.
Aktif Kârlılık Oranı= Net Kâr / Aktif Toplamı
Kâr maksimizasyonu nedir:
Kâr maksimizasyonu israfın tam zıddıdır. Diğer bir ifadeyle belirli bir kaynak girdisinden mümkün olan en yüksek performansı elde etmektir. Hem yatırım hem de iş dünyasında çok kullanılan bir terimdir.
Peki, işletme kârlılığı nasıl artılır:
İşletmelerde kârlılığı iyileştirmek için genellikle alışılagelen maliyet düşürme çalışmalarıyla kârlılıkta belirli bir noktaya ulaşma çabasıdır. Diğer bir konu ise işletmenin marka ve rekabet stratejileri ile uyumlu fiyat seviyelerini belirleme çabalarıdır. Fiyatlandırma çabalarında en önemli kritik verilerden birisi ürün ve hizmetlerin müşteri gözündeki ekonomik değerinin iyi analiz edilmesidir.
Diğer yöntemler için bir iki örnek vermek gerekirse;
İşletmenizin satış sürecine uygun olan düşük kâr yüksek satış hacmi, yüksek kâr düşük satış hacmi gibi seçeneklerle kârlılığınızı artırabilirsiniz.
Farklı reklam ve pazarlama stratejileriyle yeni pazarlar ve yeni müşterilere ulaşabilirsiniz.
Piyasadaki rakiplerinizin, güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek, şirketin ürün ve hizmetlerine yönelik rekabet analizi yapabilirsiniz.
Müşteriye değer katmayan ve kâr kaybına sebep olabilecek iskonto ve promosyon etkinliği oluşmasına engel olmak adına, işlem bazında analizler yapabilirsiniz.
Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.