Gelir Vergisi Kanunu’nun;
40'ıncı maddesi, 3 no'lu bendine göre "işle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye, ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar gider olarak kabul edilmektedir." Diğer taraftan, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun (KVK) 6'ncı maddesinde, "safi kurum kazancının tespitinde GVK'nın ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır. Zirai faaliyetle uğraşan kurumların bu faaliyetlerinden doğan kazançlarının tespitinde GVK'nın 59'uncu maddesinin son fıkra hükmü de dikkate alınır." hükmü getirilmiştir.
Bu hükmün uygulanabilmesi için gerekli şart ve özellikler de şu şekilde açıklanmıştır.
İşle ilgili olması,
Bir kanun hükmü, mukavele, mahkeme kararı veya bir kanun hükmü uyarınca doğmuş olması
Ödenmiş olması, gerekir.
İşle ilgili olma deyince ne anlamalıyız?
İşle ilgili olma deyince şahsi nitelik taşımaması gerektiği ve işin normal akışıyla ilintili olması ve ticari faaliyetin normal icaplarına uygun olması gerektiği anlaşılmalıdır.
Ayrıca, ödenen zarar, ziyan ve tazminatın işletme sahibinin kusurundan kaynaklanmaması gerekir. Gelir Vergisi Kanunu’ nun 41 inci maddesi 6'ncı bendinde her türlü para cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatların gider olarak indirilemeyeceği belirtilmiştir.
Zarar, ziyan ve tazminatın, mukavele, mahkeme kararı veya bir kanun hükmü uyarınca doğmuş olması:
Kanun koyucunun bu şartı koymasının nedeni, tazminat ödemesinin gerekliliği ve gerçekliğinin ispat edilmesini sağlamaktır. Bir başka neden olarak da vergiye tabi olmaması gösterilebilir. Yani bir taraf gider yazarken diğer tarafın vergi matrahına girmemektedir. Örnek vermek gerekirse, kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilmekte gelir vergisi kesilmemektedir.
Zarar, ziyan ve tazminatın ödeme şartı:
Bu hüküm uzun tartışmalara ve çelişkili kararlara sebep olmuştur. Çünkü ticari kazancın tespitindeki en önemli ilkelerinden biri olan tahakkuk ilkesi bertaraf edilmektedir. Ancak zarar, ziyan ve tazminatların gider olarak kabul edilmesi yasa metninde ödeme koşuluna bağlanmıştır. Gider yazabilmek için ödemenin yapılması gerekmektedir.
Zarar, ziyan ve tazminatlar ne zaman gider yazılır?
İşle ilgili zarar, ziyan ve tazminatların gider yazılabilmesi ödenme şartına bağlandığından kesinleşmesine rağmen ilgili olduğu yılda ödenmeyenlerin gider olarak dikkate alınmasına imkân yoktur. Zarar, ziyan tazminatlar ilgili (ait) olduğu yılda değil de, ödendiği yılda gider yazılabilecektir.
Kıdem tazminatları karşılık ayrılmak suretiyle gider yazılabilir mi?
Kıdem tazminatlarının da gider yazılması konusunda Mali İdare kıdem tazminatının fiilen ödenmesini öngörmektedir. Ödenmeyen kıdem tazminatları gider olarak kabul edilmemektedir.
SONUÇ
Ödenen bu tazminatların gider olarak kabul edilmesi için GVK’nın 40/3 ve 41/6. Maddelerine uygun olması ve maddi bir zararın karşılığını teşkil etmesi gerekmektedir. Manevi tazminatlar ise verginin konusuna girmemektedir.
Faydalı olması ümidiyle…