Hukuki anlamda organik bağ terimi mevzuatımızda tanımlanmamış olmakla birlikte, teamüller ve Yargıtay içtihatları ile ortaya çıkmış dayanağını TMK m.2 de düzenlenmiş olan dürüstlük kuralından almaktadır. Bu nedenle doktrinde, açık bir düzenleme bulunmadığı göz önüne alınarak dar yorum ilkesine tabii tutulması gerektiği görüşü ağırlık kazanmaktadır.
Bilindiği üzere; Şirketler hukukunun temel ilkelerinden olan ayrılık ilkesi gereğince şirketin malvarlığı ile kendi oluşumunu sağlayan gerçek veya tüzel kişi ortakların mal varlıkları birbirinden bağımsızdır.
Bu sebeple farklı kişiliklere sahip olmalarında ötürü birbirlerinin borçlarından sorumlu tutulamayacaklardır. Bu konu kendisiyle hukuki ilişki kuran kişiler arasında da bir perde görevi görmektedir.
Ticari hayatta genellikle borçlu ve iflas eden şirketlerin ayrılık ilkesine sağladığı bu perdeyi kullanarak alacaklılardan mal kaçırmak istemiyle varlıklarını ve ticari hayatlarını devam ettirebilmek adına faaliyetlerini başka bir şirket üzerine taşıdıklarını görmekteyiz. İşverenlerin bunu daha çok mevcut şirketlerini ticaret sicil kayıtlarından sildirmeksizin farklı isimlerle aynı veya değişik yerlerde şirketler kurarak yaptıkları bilinen bir gerçektir.
Organik bağ terimi tamda da burada devreye giren bir kavramdır. Kısaca bir tanım yapacak olursak; Organik bağ, farklı tüzel kişilikler arasında net bir özdeşlik,ticari ve ekonomik bağımlılık ile bütünlük olmamasına rağmen aynı çıkar grupları tarafından kurulan veya yönetilen şirket tüzel kişiliklerinin kötüye kullanılması halidir.
Borca batık şirket ile arkasına saklanılan şirket arasında bir fiili bağ olduğunu anlayan alacaklılar alacaklarının tahsili cihetiyle organik bağın varlığından söz ederek mahkemeye başvurur. Bu sayede alacaklı borca batık bir şirketten olan alacağı için arkasına saklanılan şirketin malvarlığına gidilebilmektedir.
Organik Bağ Kavramının Tespiti:
Organik bağın tespiti hususunda hangi emarelerin yeterli görüleceği somut olaya göre değişse bile Yargıtay, içtihatları çerçevesinde ölçütler özet olarak şu şekilde sıralanabilir.
Şirketler arasında devir ilişkisinin olması,
Farklı şirketlerin ortakları arasındaki akrabalık ilişkisi,
Haciz anında borçlu şirket temsilcisinin orada görülmesi,
Borçlu şirkete ait bir kısım belgelerin davalı şirketin işyerinde bulunması,
İki şirketin aynı merkezden idare ediliyor olması,
Şirketler arası iktisadi bütünlük,
İki şirketinde aynı müşteri çevresine hitap ediyor olması,
İki şirkette de çalışanların önemli ölçüde aynı olması,
İki şirketin de muhasebe kayıtlarının aynı muhasebeci tarafından tutulması,
Klasik bir anlayış olarak mal varlıklarının karışmasını beklemek veya tüzel kişiliklerin özdeş hale gelmesiyle organik bağın kurulacağını düşünmek yersizdir. Ekonomik veya ticari bir bağımlılık birlikte hareket olgusu gibi durumlar dahi yeterli görülebilmektedir.
Şirketler arasında organik bağın tespit edilmesi durumunda bu ilişkili şirketlerin aslında tekbir işletmeyi oluşturdukları kabul edileceğinden borçlardan birlikte sorumlu olacaklardır. Özellikle işçi alacakları, icra iflas meseleleri, vergi tahakkuku gibi konulardan da müştereken sorumlu tutulacaklardır. Diğer taraftan;
Organik bağ, alacaklılar tarafından alacaklı olunan şirkete karşı alacak davası açılması sırasında ileri sürülebileceği gibi aynı zamanda borçlara ilişkin icra takibi yapıldıktan ve borçlu tarafından itirazda bulunulduktan sonra itirazın kaldırılması/itirazın iptali davası sırasında da ileri sürülebilmektedir. Aynı şekilde organik bağın tespit edilmesiyle borca batık bir şirket aleyhine icra takibi başlatıldığında, gidilen adreste başka bir şirket faaliyet gösterdiğinden, haciz yapıldığı takdirde üçüncü kişi konumundaki (paravan) şirket istihkak iddiasında bulunabilmektedir.
Son söz;
Anlaşılacağı üzere organik bağın varlığının ispatı kolaydır. Yargıtay bu konuda basit olguların varlığını dahi yeterli görebilmektedir. Ancak bu kriterler tahdidi olmayıp, hangilerinin yeterli görüleceği yine de somut olaya göre değişmektedir.
Faydalı olması ümidiyle…
Not: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.