Günümüzün değişen koşulları ile insanların değişen tercihleri hediyeleşme alışkanlıklarını da değiştirdi. Artık gerek firmalar gerekse insanlar doğrudan hediye alıp vermenin yerine üzerinde bir bedelin olduğu ve kullanıcısına bir mal veya hizmeti satın almak hakkı veren hediye çekini kullanmaya başladılar.
Bu açıklama çerçevesinde hediye çeki için kısaca bir tanımlama yapacak olursak; hediye çeki hamiline (kullanıcısına) üzerinde yazılı bedel kadar alışveriş yapma imkânı veren bir ödeme aracıdır. Yani bir satın alma çekidir.
Uygulamada genellikle perakende satış yapan mağazaların, e ticaret yapan firmaların genellikle müşteri kitlesini arttırmak, var olan müşterisinin firmaya olan bağlılığını devam ettirebilmek için veya yeni ürünlerinin piyasada tutunmasını sağlamak amacıyla kullandıklarına şahit olmaktayız. Hediye çeklerinin daha çok firmalar satın almakta çalışan personeline ya da ticari faaliyetleri kapsamında bulunan kişilere temsil ağırlama amaçlı hediye etmektedirler.
Hediye çeki uygulaması aslında çok basit görünmekle birlikte vergisel açıdan bakıldığında konunun bu kadar basit olmadığını söyleyebiliriz. O halde gelin hep birlikte hediye çeki uygulaması dediğimizde hangi vergiler akla gelmeli ve belgeleme nasıl yapılmalı hep birlikte bakalım.
Hediye Çeklerinin Gelir ve Gider Kaydı Karşısındaki Durumu:
Çeki Düzenleyen /Satışı Yapan Firma Açısından: Hediye çeki tanzim ve teslim eden firmada, çek teslimi sırasında, gelir veya kurumlar vergisi açısından "gelir" oluşmaz. Çeklerin verilmesi işleminin aşağıdaki şekilde kayda alınması mümkündür. –––––––––––––––––/––––––––––––––––
120 ALICILAR 100
340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 100
-Tedavüldeki Hediye Çeklerinin müşteri firmaya verilmesi
Ya da
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
102 BANKA 100
340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 50.000
… seri no.lu hediye çeklerinin müşteri firmaya teslimi ve bedelinin tahsili
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Yukarıda ki kayıtlardan da anlaşılacağı üzere henüz hâsılat doğmamıştır. Çünkü teslim edilen çeklerin geri dönüşü sırasında (yani alışverişe konu olması durumunda) doğacaktır.
Şimdi bu çeklerden biri olan 10 TL''''lık çekin ibraz edildiği alışverişte, 11 TL + % 18 KDV tutarlı bir ürün alındığını ve çeki aşan bedelin nakden ödendiğini düşünelim.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 10.00
Tedavüldeki Hediye Çekleri
100 KASA 2,98
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 11,00
391 HESAPLANAN KDV 1,98Hediye çeki ve nakit karşılığı yapılan satışın kaydı–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Hediye Çeki ile Alışveriş Yapıldığında Fatura Kim Adına Düzenlenecek? Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılacak?
GİB. BMVD.’nin, 10.04.2014 tarih ve 64597866-105[229-2014]-41 sayılı Özelge de “Kurumunuzca gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine teslim edilen hediye çeklerinin, söz konusu mükellefler tarafından nihai kullanıcılara teslimi sonrasında bu kişiler tarafından kullanılmasını müteakip, hediye çeklerinin nihai kullanıcılarına yapılan teslim ve hizmetlerin karşılığını teşkil eden bedel üzerinden teslime konu mal ve hizmetin tabi olduğu oranda KDV hesaplanması, ancak faturanın hediye çekinin teslim edildiği gelir veya kurumlar vergisi mükellefi adına düzenlenmesi gerekmektedir.” Şeklinde görüş bildirilmiştir
Özelgeden de anlaşılacağı üzere, hediye çeki karşılığında yapılan teslim veya hizmete ait faturanın, çekleri (müşterilerine personeline vb.) hediye amaçlı olarak veren firma adına düzenlenmesi gerekmektedir.
Hediye Çekini Satın Alan Şirketin Muhasebe Kaydı:
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
136- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
102 BANKALAR HESABI
Peşin alınan hediye çeklerinin kaydı
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Hediye Çeklerini Satın Alan Şirket Ödediği Bedeli Ne Zaman Gider Yazacaktır?
Hediye çekini satın alıp dağıtan şirketler, avans hesabında izledikleri tutarları, kurumlar vergisi yönünden vergiyi doğuran olayın (alışveriş çekinin ibrazı ile birlikte) mal veya hizmet tesliminin gerçekleştiği anda meydana gelmesi sebebiyle, mal veya hizmet bedelinin karşılığı olan tutarı da giderin miktar ve mahiyet itibariyle kesinleştiği ilgili dönemde hesaplarına gider olarak intikal ettirebileceklerdir. İlgili muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
760- PAZAR. SATIŞ VE DAĞITIM GİD.
… Giderleri
191- İNDİRİLECEK KDV
136- DİĞ. ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Çeklerin Personele Verilmesi Durumunda Yapılacak Muhasebe Kaydı:
Çekin Bordroya dâhil edildiği ve gelir vergisi stopajına tabi tutulduğu düşünüldüğünde;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
- Personel Giderleri 360 ÖDENECEK VERGİ ve FONLAR - GV Stopajı 136 DİĞ. ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
- Hediye Çekleri –––––––––––––––––/––––––––––––––––
Tüm bu yukarıda yapılan kayıtlardan da anlaşılacağı üzere;
Hediye Çeki Satışında Fatura ve KDV
Bilindiği üzere KDVK md. 2/1‘de de teslimin tanımı şu şekilde yapılmıştır; ¨Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir.¨
Hediye çekinin verilmesi esnasında ortada henüz bir mal satışı ya da hizmet ifası olmadığından hediye çekini satan işletme açısından avans olarak değerlendirilecektir. Hediye çeki satışı işleminde fatura düzenlenmesine gerek bulunmamakla birlikte muhasebe ve takibi açısından belgeleme şeklinin dekont yapılması en makbulüdür.
Hediye çeklerini müşteri ya da bayilerine bir ödül karşılığı dağıtan firmalarda, ciro primi konusu gündeme gelecektir. Bu takdirde müşterinin KDV li ciro primi faturası düzenlenmesi gerekir. Müşteri tarafından düzenlenen bu ciro primi faturaları aktife kaydedilirken, fiyat farkı niteliğindeki bu faturaların ilgili mal veya hizmetin KDV oranına tabi olacağı unutulmamalıdır.
Not: “Muhasebe kayıtları açısından uygulamada 340 hesap yerine 349 hesap 136 yerine 108 hesabın kullanıldığı görülmektedir. Biz hediye çekini bir, nevi ürün siparişi olarak gördüğümüzden 340 hesabı her yerde nakde çevrilemeyeceği sadece alışverişte kullanılacağı düşünülerek 136 hesabı kullanmayı uygun görüyoruz.”