Günümüzün ekonomik koşulları gün geçtikçe insanları ek gelir yaratmak adına ikinci bir işte çalışmaya mecbur bırakmaya başlamıştır. Tabi bu ekonomik nedenlerle olduğu gibi çok nadiren de olsa bağlanacak emekli aylığını yüksek olmasını sağlamak adına da yapılabilmektedir.
Bu bağlamda makalemizde bir kişinin aynı anda birden fazla işyerinde çalışması sosyal güvenlik mevzuatına göre irdelenerek açıklanmaya çalışılacaktır.
Öncelikle belirtmekte yarar var. Birden fazla işverenin yanında hizmet akdine tabi çalışanı, çalıştığı (işyerleri) işverenler sigortalı olarak SGK' ya bildirmesi ve primlerini ödemesi gerekmektedir. Diğer bir ifade ile kendisine hizmet akdine tabi çalışan kişiyi başka bir işverenin yanında da SGK’ lı olarak bildirimi yapılmış diye kendisi SGK’ ya bildirim yapmaktan kaçınamaz. Aksi takdirde kuruma karşı sigortasız işçi çalıştırmış durumuna düşeceğinden idari yaptırıma maruz kalır.
Çalışma hayatında ikinci bir işte çalışma;
Başka bir işverene ait işyerinde yine SSK (4/a) statüsünde çalışma,
Bağ-Kur (4-b) statüsünde olan kişinin bir işverene bağlı olarak SSK (4/a) statüsünde çalışması,
Emekli Sandığı (4/c) statüsünde çalışan bir kişinin bir işverene bağlı olarak SSK (4/a) statüsünde çalışması,
Şeklinde olabilmektedir.
Yukarıda örneklemeye çalıştığımız şekillerde gündeme gelen çalışma yasal olarak sosyal güvenlik mevzuatına göre mümkündür. Yani bir çalışan günde 5 saat bir eğitim kurumunda sözleşmeli öğretmenlik yaparken, 3 saatte bir danışmanlık şirketinde danışman olarak çalışabilmektedir. Bu durum her iki işverene de sigortalı bildirim yükümlülüğü getirmektedir.
Sadece (4/b li)Bağ-Kurlular için bu uygulama farklılık arz etmektedir. Örnek verecek olursak, iki şirkette birden şirket ortaklığı olan veya gerçek kişi mükellef olup aynı anda şirket ortaklığı da olan bir kişinin, her birinden ayrı ayrı sigortalı olması gerekmeyip, sadece birinden örneğin bir şirket ortaklığından dolayı sigortalı olması gerekli ve yeterlidir.
Yine SGK uygulamalarındaki "Sosyal Güvenliğin Tekliği İlkesi" ilkesi gereği birden fazla yerde çalışabilir ancak farklı statülerde sigortalı olunamaz. Kısaca, 4/a (SSK) ile sigortalı olan bir işçi aynı anda bir ticari işletmeye de sahip olursa 4/b yani BAĞ-KUR' lu olması da mümkün değildir.
Keza; bu durumun tersi olarak da Sosyal güvenlik yönünden Bağ-Kur’a (4/b) tabi olan bir kişinin, aynı anda sahibi veya ortağı olmadığı başka bir işyerinde hizmet akdine bağlı olarak çalışması halinde, Bağ-Kur sigortalılığı durmakta, SSK (4/a) sigortalılığı geçerli olmaktadır.
Birden Fazla İşyerinde Çalışırken Primi ve Prim Ödeme Gün Sayısının Hesaplanması
Sigortalının ay bazında prim gün sayısının tespitinde aylık çalışmaları 30 günü, prime esas kazançları ise azami aylık prime esas kazancı geçmeyecek şekilde dikkate alınır. Yani Sosyal Güvenlik Mevzuatı açısından işçi kaç işyerinde çalışırsa çalışsın prim ödeme gün sayısı 30 gün kabul edilecektir. Prime esas kazançlar da toplanarak (üst sınırı aşmamak kaydıyla) emeklilik hesaplamalarında dikkate alınmaktadır. Ödenen primler toplamı tavanı aşan düzeye gelmesi halinde aşan tutarların sigortalının başvurması ile SGK’ dan iade alınması mümkündür. Böyle bir durumda iade edilecek olan kısım “sigortalı hissesi” dir. İşveren hissesinin iadesi yapılmamaktadır.
Birden Fazla İşyerinde Çalışmasının Emekliliğe Etkisi
Birden fazla yerde çalışıp sigortalı olmanın emeklilik konusunda30 günü aşan gün sayılarının işçiye bir faydası olmaz. Ancak prime esas kazanca katkısı nedeniyle emekli aylığına olumlu yansır.
İşçinin Aynı Anda Birden Fazla İşte Çalışması İşverene İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Feshedebilmesi Hakkı Verir Mi
İşverenin buna dayanarak iş akdini haklı nedenle feshettiğini ileri sürmesi açık kötü niyet olarak edilmiştir. Yani işçinin birden fazla işte çalışması işten çıkarılması için salt bir neden olmamaktadır. Ancak işçinin işyerinde fiziki ve psikolojik olarak pozitif verimle çalışabilir halde olması ve çalışılan işyerine katkı sunması gerekmektedir. Ayrıca işçinin aynı anda birden fazla işte çalışması sadakat borcuna aykırılık teşkil ediyorsa ve başka bir işte çalışma işveren bakımından hukuken kabul edilemeyecek bir haksız rekabet oluşturuyorsa işçinin başka bir işyerinde çalışması kabul görmeyebilir. Böyle bir durum söz konusu ise işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilme hakkı tanıyabilir.
“İş Kanunu m. 25/II-ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.”
Aynı Anda Birden Fazla İşyerinde Çalışan İşçinin İşverenlerinden İzin Almaları Gerekli Mi/İş Sözleşmesine Hüküm Konularak İşçiye Ek İşte Çalışma Yasağı Getirilebilir Mi
İşçinin yasal sınırlar içinde ikinci bir iş ilişkisine girmesini engelleyen bir iş sözleşmesi hükmü kural olarak Anayasa’nın çalışma hakkı ile sözleşmesi özgürlüğünü düzenleyen 48 ve 49 uncu maddelerine aykırıdır. Yargıtay “işçinin çalışma süresi dışında” başka yerde çalışması halinde bu durumun tek başına işveren açısından haklı fesih nedeni oluşturmayacağı konusunda karar bildirmiştir.
Not: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.