Ekonomi küresel ve yerel bazda çalkantılı bir seyir izlemekte, ticaret hayatında rekabet gün be gün daha fazla kızışmaktadır. İşletmeler gerek yeni müşteri kazanmak gerekse mevcut müşterilerin elde tutmak için ya da mevcut mallarına olan talebi koruyabilme, ürün yelpazelerini genişletme ve tanıtımlarını yapabilmek için numune mallar üretip (veya ürettirip) mevcut veya potansiyel müşterilerine bedelsiz dağıtmaktadırlar.
Numune kelimesi Farsça’ dan dilimize geçmiştir. Türkçe de karşılığı örnek ve göstermelik demektir. Detaylı bir açıklama yapacak olursak numune; malın kalitesini ve değerini tanıtmak, beğendirmek amacıyla hazırlanan bir bütünün tüm özelliklerini kendinde taşıyan küçük parçadır.
Makalemizin odak noktası bedelsiz olarak verilen, numune mal teslimlerinin vergisel boyutu, belge düzeni ve muhasebe işlemlerinin nasıl olması gerektiği üzerine olacaktır.
Özellikle belirtmekte fayda görüyoruz ki, vergi mevzuatı açısından bir malın numune mal olarak kabul görmesi için ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olması, ayrıca bir satışa konu olmayacak şekilde verilmesi, üzerinde "numunedir, parayla satılamaz, vb." gibi ibarelere yer verilmesi gerekmektedir.
Numune mal teslimlerinde belge düzeninin V.U.K.açısından değerlendirilmesi:
173 Seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde, numune olarak verilen mal teslimleri sırasında sevk irsaliyesi düzenlenmesi ile ilgili olarak şu açıklamalara yer verilmiştir. “Numune üzerine veya tecrübe ve muayene şartıyla satım yapılmak üzere mal sevkiyatı yapılması halinde sevk edilen mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Bu tür sevkiyatlarda, malı satıcı taşıyor veya taşıtıyorsa irsaliye satıcı tarafından, alıcı taşıyor veya taşıtıyorsa alıcı tarafından bu malların numune olduğuna dair şerh düşülmek suretiyle sevk düzenlenecektir.”
Numune ürünlerin bedelsiz olarak tanıtım amaçlı teslimi esasen ticari bir mal hareketi yoktur. Bu nedenle stok çıkış işlemleri için fatura düzenlenmesine gerek yoktur. Ancak stok takibinin irsaliye zor yapıldığı veya yapılamayacağının anlaşılması veya tereddütte düşülmesi durumunda işletme numune malları kendine faturalandırarak kayıtlandırmasında sakınca yoktur.
Konuyu bir özelge ile destekleyecek olursak;
"...Buna göre, şirketinizin satışlarını arttırmak amacıyla distribütörleriniz ve zincir mağazalara bedelsiz olarak verilen numune ürünleriniz ile ürünlerinizin teşhirinde kullanılan stantlar için bu malların numune/promosyon olduğuna dair şerh düşülmek suretiyle sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmekte olup, fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır."Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 64950229-105[Mük.257-2014/5]-5119 Sayılı Özelgesi
Numune malların Katma Değer Vergisi Kanunu açısından değerlendirilmesi:
Numune mallar ayni pazarlama gideri niteliğindedir. Dolayısıyla, bu ürünlerin müşterilere ayrıca bir bedel alınmaksızın teslimi KDV hesaplanmasını gerektirmemektedir. Aynı şekilde işletmenin iktisadi faaliyetini yaygınlaştırmaya ve tanıtmaya yönelik olarak verilen numune mallar için yüklenilen vergiler, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılmasında da sakınca yoktur.
Ancak bu ürünleri bedelsiz olarak alan kişi veya kurumların, söz konusu malları gerçek usulde KDV mükellefi olarak ticari bir işleme konu etmeleri durumunda, bahse konu teslim işlemi KDV'ye tabi olup malın ait olduğu oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.
Konuya ilişkin olarak;
Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 10.03.2017 Tarih ve 64597866-130[25-2016]-4419 Sayılı Özelgesi
"...Dolayısıyla, firmanın yarattığı katma değer içerisinde vergilenen promosyon mallarının müşterilere verilmesi sırasında KDV hesaplanmasına gerek bulunmayıp, bu ürünler için yüklenilen KDV ise indirim konusu yapılabilir.”
Numune malların muhasebe kayıt işlemleri nasıl olacaktır?
Numune malın üretilmesi durumunda numune olarak kaydı;
----------------------- / ------------------------
157-DİĞER STOKLAR xxx
152-MAMULLER xxx
----------------------- / ------------------------
Numune malın ürettirilmesi durumunda numune olarak kaydı;
157 Diğer Stoklar xxx
191 İndirilecek KDV xxx
102 Bankalar xxx
----------------------- / ------------------------
Numune malın pazarlama gider kaydı
---------------------- / ------------------------
760 Paz. Sat. ve Dağıtım Gid. xxx
157 Diğer Stoklar xxx
----------------------- / ------------------------
Faydalı olması ümidiyle…
ÖZKAN ÇİNAR
Smmm/Yön. Danışmanı/Eğitmen