Türk öz kültüründe, kul/kamu hakkı ihlali dünyada huzuru bozan ve ahreti de mahveden en büyük suç olduğu kabul edilmiştir.
“Kamudan yararlanan değil, kamuya yararı olan; kamuya yük olan değil, kamunun yükünü omuzlayan” olmak erdem kabul edilmiştir.
Hatta bu ilke, kamusal göreve talip olmak bir tarafa, erdemli ve ahlaklı insanların, teklif edilen görevlerden bile kaçınmalarına neden olmuştur. Sebebine gelince; kamu görevleri birer emanettir. Yönetme ve atama yetkisi olanların, işi ehil olmayana vermeleri ise emanete hıyanet kabul edilmiştir. Nitekim işler ehil olmayanların ellerine geçtiğinde o toplumun kıyameti kopmuş, sonu gelmiş kabul edilir. Bir hadisi şerifte;
“Emanet zayi olduğunda kıyameti bekle” (Buhârî, “ʿİlim”, 2) diye bir uyarı vardır.
Allah peygamberlerinden Nuh’a, İbrahim’e, Yusuf’a, Musa’ya Davut’a, Süleyman’a iktidar emanetini verdiği gibi, Nemrut’a, Firavun’a da iktidar emanetini vermiştir.
İktidar gücü de emanettir. Kur’ an iktidar emanetine sadık kalan kulları meth ederek, kazandıklarını ifade ederken, zalimce yönetim sergileyen münafıkların ise ikinci cihanda da kaybettiğini izah etmektedir.
İşler, gerek kamu hayatında gerekse özel hayatta bazen vekâlet verilerek yapılır.
Vekâlet; kendi adına yapılacak işleri başkasına havale etme¸ hareket etme, salahiyetini birine vermek demektir. Vekâlet verilene vekil denir.
Vekâlet emin olana, sadık olana¸ tevdi edilen işi en güzel şekilde yapma kabiliyetine ve kudretine sahip olana verilir. Vekil de, üstlendiği vazifeyi, “vekâlet verenin haklı menfaatlerini gözeterek”, “sadakat ve özenle” yürütmelidir. Vekilin bu yükümlülüğü vekâlet süreci boyunca daima yürürlüktedir. Vekâlet verenin yararı ile bağdaşmayacak bir eylem veya işlemde vekilin sorumluluğu kaçınılmazdır. (Bu dünyada kaçsa da ahrette kaçamayacaktır.)
Özen kavramı işin görülme biçimiyle alakalıdır. Vazifeyi üstlenen kişinin basiretli bir vekil gibi hareket etmesi beklenir. Örneğin, bir avukatın vekâlet ettiği bir davada veya bir hekimin yaptığı ameliyatta gerekli dikkat ve özeni göstermesi gibi.
Demokrasi ile yönetilen ülkelerde halk belirli bir süreliğine temsil edilme hakkını yani vekâletini seçimler kanalıyla verir. Millet meclisindeki (TBMM) görevlerini belirli bir süreliğine temsil ile sınırlı olan seçilenler, kendilerini seçenleri, yani halkı temsil ederler. Bu kişilere milletvekili denir.
Her ne kadar seçildikleri ili, bölgeyi veya salt kendilerini seçen seçmenleri temsil etseler de, özünde bütün milleti temsil ederler.
Milletvekillerini normal bir vekilden ayıran bir takım özellikleri sıralayacak olursak;
Milletvekilleri, görevleri gereği yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı gibi iki ayrı ayrıcalığa sahiptirler,
Yasama sorumsuzluğu, milletvekillerinin yasama ve denetim faaliyetlerindeki oy ve sözlerinden ve bunları meclis dışında tekrarlamalarından dolayı hiçbir şekilde sorumlu tutulamayacaklarını ifade etmektedir. Yasama sorumsuzluğu mutlak ve süreklidir. Milletvekilliği görevi sona erse de o kişi, görevi sırasındaki oy, söz ve düşüncelerinden dolayı sorumlu tutulamaz.
Yasama dokunulmazlığı, seçimden önce veya sonra bir suç işlediği öne sürülen milletvekilinin, Meclis kararı olmadıkça sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanmamasını ifade eder.
Milletvekilleri maaş almazlar. Çünkü “maaş” bir kadro karşılığı çalışan personele geçimini sağlayabilmesi için aylık olarak ödenen paradır. Milletvekilleri ise herhangi bir "kadro" karşılığı çalışmıyor olduklarından aldıkları paranın adı "maaş" değil, "ödenek" Milletvekillerinin aldığı ücret sadece ödenek adı altındaki maaşla sınırlı değildir. Vekillere meclis içinde ya da meclis dışındaki görevleri esnasındaki ihtiyaçları için "yolluk" verilir. TBMM tarafından görevli olarak yurtiçi ya da yurtdışına giden vekillere ayrıca “harcırah” da ödenir. Ödenek ve yolluklar, aday seçildikten hemen sonra 3 ay peşin bir şekilde kendilerine takdim edilir.
Eğer bir vekil zaten emekliyse hem aylık ödeneğini hem de milletvekili emekliliğinden doğan maaşını alabilir. Parlamento üyelerine, en az 2 yıl görevde bulunmaları şartıyla, cumhurbaşkanlarına bağlanacak yaşlılık aylığının yüzde 45'i oranında emekli aylığı bağlanır. Eğer bir vekilin görevi bittiyse ancak o tarihte henüz emeklilik şartlarını karşılamıyorsa, bu vekillerin sigorta primleri, yine en yüksek devlet memuru için esas alınan prim üzerinden 4 yıl boyunca TBMM tarafından ödenir. Milletvekili ya da eski milletvekili ile bu isimlerin bakmakla yükümlü oldukları kişilerin tedavi masrafları da karşılanır.
Milletvekillerine Türk Hava Yolları (THY) tarafından da bazı avantajlar sağlanabilmektedir. Milletvekilleri, ekonomi sınıfından aldıkları biletleri ücretsiz olarak business class'a dönüştürebilmektedir.
Milletvekillerinin yasama dönemleri içindeki haberleşme giderleri de büyük ölçüde sağlanmaktadır. Milletvekili ofislerine iki ayrı operatörün hattının takılı olduğu iki ayrı cep telefonu verilir ve faturalar da TBMM tarafından ödenir. Ancak bu fatura tutarlarının yıllık toplamının, o yılın aralık ayına ait milletvekili ödenek ve yolluk net tutarı toplamının iki katını geçmemesi gerekir. Eğer geçerse kalan ücret vekil tarafından ödenir.
Milletvekillerine, eşlerine ve çocuklarına, vekillik görevleri devam ettiği süre boyunca diplomatik pasaport tahsis edilir. Milletvekilliği sona erenlere ve eşlerine ise ömür boyu taşıyacakları hususi damgalı pasaport temin edilir.
Vekiller, kendi imkânlarıyla edindikleri bir tabancayı bulundurma ve taşıma iznine de sahip olur. (TBMM'ye silahla girmeleri yasaktır)
Milletvekillerine ait araçlara trafik cezası da kesilmez. Eğer vekiller trafikte kurallara aykırı davrandı ise bu sadece bir tespit tutanağıyla kayıt altına alınır ve bu tutanak TBMM'ne gönderilir.
TBMM, yaz mevsiminde genellikle çalışmalarına 3 ay ara verdiğinden bu süre milletvekilleri içinde fiilen bir tatildir.(TBMM, acil durumlarda göreve çağrılabilir.)
Milletvekillerinin ölümleri halinde, geride kalan ailesine 12 aylık tutarında ölüm yardımı ödenir.
Milletvekillerine yasama ve araştırma faaliyetlerinde yardımcı olmak için bir danışmangörevlendirilir. (Milletvekili olabilmek için herhangi bir yüksekokul şartı aranmasa da danışman olabilmek için üniversite mezunu olma şartı vardır.)
Milletvekillerine bir milletvekili kimliği verilir. Eşlerine ise yine TBMM tarafından "özel tanıtım kartı" düzenlenir. Her bir milletvekilinin 10'ar yakınına, "Milletvekili yakını yaka kartı" da yine TBMM tarafından hazırlanır.
Milletvekilleri, 5 yılda bir yapılan seçimlerde oy çokluğu ile seçilen partilerin içerisinde görev alır. Dolayısıyla aynı zamanda hizmetlerini bir parti vekili olarak da ifa ederler. Tabi herhangi bir parti çatısında yer almayan milletvekillerinin genel seçimlerde bağımsız aday olmaları da mümkündür.
Son söz;
Vekil kelimesi, "işinin görülmesini başkasına havale etmek" anlamındaki vekl (vükûl) kökünden türemiştir.
Esma-ül Hüsna'da da yer alan El Vekil esması, kullarını her an gözeten, onları belalardan ve sıkıntılardan uzak tutup hayra yönelten demektir. Bu sebeple El-Vekil (cc) ismi şerifiyle sadece Allah'a sonsuz güven duymamız gerektiğinin idrakine varırız. "Hasbunallahu ve nime'l-vekîl nime'l-Mevla ve nime'n-Nasîr" cümlesi ne güzeldir! “O ne güzel vekil¸ O ne güzel Mevl⸠O ne güzel yardımcı!” Öyleyse başka şeylere tenezzül edip minnet çekmememiz¸ fayda bekleyip boyun eğmememiz¸ arkalarına düşüp zahmet çekmememiz¸ korkup titremememiz anlamında ne güzel de özetliyor gerçek manayı!
“Her gününüzün bir önceki günden güzel olması temennisiyle…”
Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.