STOKLARIN DÜZELTİLMESİ
Stoklar, 2023 hesap dönemi sonu itibariyle maliyet bedelleri üzerinden defterlere kayıt tarihindeki (stok alım tarihi) endeksin kullanılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaklardır. Ancak, işletmeler, çeşit ve miktar itibariyle önemli tutarlara ulaşan stoklarına ilişkin olarak, sadece stoklar ile sınırlı olarak düzeltme katsayıları yerine Maliye Bakanlığınca belirlenen toplulaştırılmış yöntemlerden herhangi birini de, (seçimin yapıldığı hesap dönemi dâhil, üçüncü hesap döneminin sonuna kadar değiştirmemek kaydıyla) tercih edebileceklerdir.
Stokların düzeltilmesinde mümkün olduğunca inebildikleri alt ayrıma giderek düzeltme işlemini yapmaları önem arz etmektedir.
TOPLULAŞTIRILMIŞ YÖNTEMLER
Basit ortalama yöntemi
“Basit Ortalama Yöntemi”nde gelir tablosu kalemleri ile stokları düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayı olarak hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınır. Formüle edecek olursak;
Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı =
Bilançonun ait olduğu aya ait Yİ-ÜFE (Düzeltme Tarihindeki Endeks)
.
(Düzeltme tarihindeki Yİ-ÜFE + Bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki Yİ-ÜFE)
2
Stok Devir Hızı
Stok devir hızı yüksek olan işletmeler, stoklarını basit ortalama yöntemi ile düzeltmeleri durumunda hata oranının yüksek çıkması muhtemeldir. Bu nedenle (stok devir hızı yüksek olan) işletmelerin stokta görünen mallarının hangi aya ait olduğunu stok devir hızı yöntemi ile saptamaları daha uygun olacaktır.
Stokların hangi aydan/süreden geldiği bulunduktan düzeltmeye esas tarihe ilişkin düzeltme katsayıyla hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stoklara ait tutar çarpılır. Formüle edecek olursak;
Stok Devir Hızı: Dönem içinde satılan toplam mal maliyeti / (Dönem başı stok tutarı + Dönem sonu stok tutarı) / 2
Küçük bir örnek verecek olursak;
Bir işletmenin Ocak-Mart arası stokları ile ilgili bilgilerin aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım:
Dönem Başı Mal Stoku 10.000 - Mal Alımı 140.000 - Satılan Toplam Mal Maliyeti 120.000
Dönem Sonu Stoku 30.000 olan bir işletme için;
Stok Devir Hızı =120.000/(10.000+30.000/2)
=120.000/20.000=6
=360/6 = 60 gündür.(Malların ortalama stokta kalma süresi)
Bu durumda şu andaki stokların giriş tarihi 60 gün öncesidir. Şubat ayından önceki 60 gün ise Ocak ayına denk gelmektedir. Düzeltme esnasında yararlanılacak endeks ocak ayı endeksi olacaktır.
(VUK 298/A (da) Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi seçeneğini de sunulmuştur.)
Not: Stok Devir Hızı yönteminin seçilmesi halinde 2024 ve devam eden yıllarda enflasyon düzeltme uygulaması devam edecek olursa, Stok Devir Hızı Yöntemi yerine Ağırlıklı Hareketli Ortalama Yöntem kullanılmak gerekecektir.
BİRİKMİŞ AMORTİSMANLARIN DÜZELTİLMESİ
Birikmiş amortismanlar ait olduğu kıymetin bilanço değerinde düzeltme sonrası ortaya çıkan artış oranı ile düzeltilecektir.
2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesinde, birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecektir.
Amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan iktisadi kıymetlerin (işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler hariç) ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması zorunludur. Ancak bu durumda, faydalı ömrü sona ermiş amortismana tabi iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesi sonrasında bulunan değerleri üzerinden, daha önceki yıllarda ayrılmamış amortismanlara ilişkin olarak amortisman ayrılması söz konusu olmayacaktır.
Küçük bir örnek verecek olursak;
Firmanın 2021 yılında aldığı aktifinde bulunan ticari taşıtın bedeli 1.000.000.- TL olup, ait birikmiş amortisman tutarı 200.000.-TL.dır. (Normal amortisman ayrılmış ve %20 oran uygulandığı var sayılmıştır.)
Bilançonun ait olduğu aya ait Yİ-ÜFE (Düzeltme Tarihindeki Endeks) = 1,3630 (Varsayılan oran)
Taşıtın alındığı tarihteki endeks
Bu durumda;
Taşıtın Tarihi Değeri Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Değer Enflasyon Farkı
1.000.000.- 1,3630 1.363.000.- 363.000.-
---------------------------------------/----------------------------
254- Taşıtlar Enflasyon Fark Hesabı 363.000.-
698- Enflasyon Düzeltme Hesabı 363.000
--------------------------------------/-----------------------------
Birikmiş Amortismanının Düzeltilmesi;
Taşıtın Artış Oranı Amortisman Tutarı Düzeltilmiş Değer Enflasyon Farkı
363.000/1.000.000= 0,363 200.000.- 272.600.- 72.600.-
-------------------------------------/------------------------------
698- Enflasyon Düzeltme Hesabı 72.600.-
257-Birikmiş Amortisman Enflasyon Fark Hesabı 72.600.-
-----------------------------------/---------------------------------
Yukarıdaki örnekler Enflasyon düzeltmesinin yapılış mantığının anlaşılması adına verilmiştir. Keza düzeltmeler her bir hesap grubu için farklı kurallar baz alınarak yapılacaktır.
Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.