Pandemiyle birlikte tedarik zincirlerinin kırılmaya başlaması ve doğal afetlerin arda arda gelmesi neticesinde özellikle gıda fiyatlarının yükselmesiyle enflasyon kendini iyiden iyiye hissettirmeye başladı.
Bilindiği üzere eğer ekonomilerde arz yönlü sorunlar oluşmaya başlarsa arzda daralma ya da maliyetlerde artış meydana gelerek ekonomide arz yönlü enflasyonist baskı söz konusu olur.
Maliyet enflasyonu bu yönlü oluşan bir enflasyon türüdür. Talep düşmediği halde arzda üretim miktarında düşüş olması halidir. Ki bu fiyatların yükselişe geçerek enflasyon oluşmasına yol açar.
Maliyet enflasyonu, petrol ve gıda gibi emtia fiyatlarının yükselmesi veya doğal afetler gibi nedenlerle üretim maliyetlerinde artış yaşanması sonucunda ortaya çıkar. Bu tür durumlarda, toplam arz azalır ve akabinde fiyatların genel seviyesinde yükselme yaşanır.
Emek, sermaye, hammadde fiyatları enerji giderleri, sigorta primleri gibi üretim faktörleri, üretilen mal ve hizmetlerin gerçek maliyetini oluşturur. Aynı şekilde sendikaların, firmaların veya ham madde üreticilerinin piyasayı kontrolleri altına alma istekleri ile hükümetlerin getirdiği yeni düzenlemeler ve yeni vergi uygulamalarının da etkileri bulunmaktadır. Bunların piyasa fiyatlarının artması, kaçınılmaz olarak maliyetlerin artmasını gerektirir.
Genellikle tam istihdam düzeyinde olmayan ekonomilerde sıkça ortaya çıktığı da görünmektedir.
Mal ve hizmet piyasalarının tekelci bir özellik taşıması halinde piyasayı kontrol gücüne sahip bir firma eğer karını düşük buluyorsa mal ve hizmet fiyatını arttırabilir.
Sendikalar pazarlık gücüne sahipse; işgücünün verimliliğinin üzerinde ücret talep edebilmekte, diğer faktör sahipleri de girdi fiyatlarını yükseltebilmektedirler.
Dışa bağımlı ekonomilerde bazı girdilerin ithal edilmesi gerekmektedir. Ülke parasının sürekli değer kaybetmesi sonucu ithal girdi fiyatlarının yükselmesi maliyet artışına neden olan diğer bir etkendir.Bu durumda fiyat yükselmeleri sonucu tüketicilere yansıyan yüksek bir maliyet ortaya çıkmaktadır. Artan fiyatlar karşısında tüketicilerin de gelir arttırma talepleri kısır döngüye dönüşerek tekrar ücret ve kârların yükselmesine bu da maliyetlerin bir kez daha artmasına neden olarak enflasyonu sürekli hâle getirmektedir.
Tüm bunları hesaba koymadığımız noktada bile faiz oranları veya kamunun bütçe açıklarını maliyetli para ile kapama yoluna gitmesi de maliyet enflasyonunun bir diğer sebebi olabilir.
Ülkemizde son dönemde yaşanmakta olan maliyet enflasyonun bir sebebi de budur.
Örneğin bir üretici %27 faizle para kullanmışsa bunu muhakkak ürüne yansıtmak zorundadır. Bu sebeple kredi faiz oranı kadar maliyetlerin yukarı çıkması kaçınılmazdır
Aynı şekilde dış kaynak ihtiyacı olan ülkeler, faizle temin ettikleri finansmanı belli bir süre sonra ödemek için vergi oranlarını arttırabilmektedir. Bu üretici için hem kurumlar vergisinin, hem de istihdam vergilerinin artması manasına gelir ki üretici mecburen bunu ürettiği mala yansıtacağı tüm bunlarında enflasyonu artıracağı açıktır
Kısacası maliyet enflasyonu, üretilen mal ve hizmetlerin maliyetinin sürekli artmasıdır.
Günümüzde yaşanan salgın ve doğal afetler neticesinde ekonomi yazınında enflasyon hedeflemesi uygulamaları ve bunlara ilişkin değerlendirmelere sıkça yer verilmektedir.
Gelişmekte olan ülkelere IMF tarafından enflasyon hedeflemesi, serbest kur rejimi, uluslararası rezerv tabanı ve faiz dışı bütçe fazlasından oluşan politika paketi önerilmektedir.
Türkiye ekonomisinde de uzun yıllar süregelen yüksek enflasyon olgusunun ekonomik büyümede belirsizlik ortamına yol açarak olumsuz etkilerinin olduğu bir gerçektir. Buna rağmen;
Türkiye’nin gelişmekte olan ülkeler arasında da en yüksek enflasyona sahip olması ve son dönemde fiyatlama davranışlarında görülen bozulma sonucu, enflasyonla mücadeleyi, merkez bankası kanalıyla ilk sıraya koyduğu, bir politika önceliği olarak karşımıza çıkmaktadır.
Son söz;
“Ekonomide enflasyon bütün kötülüklerin anasıdır.”
Faydalı olması ümidiyle…