Siyah Kuğu

Tarih, sosyoloji, ekonomi, siyaset ve diğer bilim dallarının dönüm noktalarını incelediğimizde, çoğu zaman o an etkisi fark edilmeyen fakat sonradan büyük sonuçlar doğuran olaylarla karşılaşırız.

Bu tür olayların öngörülemez olmasının nedeni sadece rastgele gerçekleşmeleri değil; aynı zamanda “bakar körlük” olarak adlandırılabilecek bir durumla da ilgilidir.

Sonuç olarak, böyle bir olay meydana geldiğinde hiçbir şey eskisi gibi olmaz. Hem mikro hem makro ölçekte, finans piyasalarında ve toplumsal yaşamda ciddi değişimler meydana gelir.

Lübnan asıllı ABD’li ekonomist ve yazar Nassim Nicholas Taleb, bu durumu “olması ihtimal dışı görülen ancak ortaya çıktığında etkisi çok büyük olan beklenmedik olaylar” olarak tanımlamış ve buna Siyah Kuğu (Black Swan) teorisi adını vermiştir.

Günümüzde Siyah Kuğu, finansal piyasalarda ve ekonomi dünyasında öngörülmesi güç, nadir ve sürpriz olayları tanımlamak için kullanılır. Bu olaylar, rasyonel analizlerle açıklanamaz ama derinden etkileme potansiyeline sahiptir.

Finansal piyasalar, faiz artırımları, işsizlik gibi makro ekonomik veriler ve önemli raporlar çerçevesinde belli kabullerle kısa, orta ve uzun vadeli beklentiler içindedir. Bu beklentiler doğrultusunda alınan her risk, belirli bir güven aralığı içinde hesaplanır ve karar sürecini etkiler. Risk ve güven bu noktada iç içedir; yaşanabilecek bir güvensizlik büyük riski beraberinde getirir.

Buna ek olarak, küresel çapta yaşanan bazı olaylar önemli etkiler yaratabilir. Son dönemde tüm dünyayı etkileyen salgın hastalık, Siyah Kuğu teorisinin öngördüğü kriterleri eksiksiz karşılamaktadır.

Taleb’in Siyah Kuğu teorisinin üç temel niteliği vardır:

1. Öngörülemez olması: Geçmişteki verilere bakarak tahmin edilemez.

2. Olağanüstü etkisi: Ciddi ve yaygın sonuçlara yol açar.

3. Sonradan rasyonelleştirilmesi: Ortaya çıktıktan sonra, insanlar olayın öngörülebilir olduğunu düşünerek açıklamalar yapar.

Peki, günümüzde yaşanan yüksek enflasyon, çeşitli jeopolitik riskler, iklim krizi, merkez bankalarının para arzını artırması, kripto paralar ve dijital varlıklardaki hızlı büyüme, artan borçluluk oranları, internet ekonomisindeki siber riskler ve hammadde tedarikinde olası kırılmalar, gelecekte küresel ekonomide Siyah Kuğu’ların peşi sıra veya sürü hâlinde gelme olasılığını artırıyor olabilir mi?

Bu sorunun yanıtını sizlere bırakıyorum.

Gerçekte tatsız bir dönem geçiren küresel ekonomi için yavaşlama veya resesyon riski konuşulurken, böyle bir durum gerçekleşirse etkilerinin ağır olması hiç şaşırtıcı olmayacaktır.

Son söz: Nassim Nicholas Taleb, beklenmedik ve etkisi büyük olayları Siyah Kuğu olarak nitelendirmiştir. Atalarımız da imkânsız bir şeyi anlatırken, “kırmızı kar yağdığında” derlerdi.

Ben de, elimizdeki verilere ve bilinenlere bakarak, M. Akif Ersoy gibi, “Kim bilir, belki yarın, belki de yarından da yakın” diyebilirim. Takdiri size bırakıyorum.

Sağlıcakla kalın.

 Not: Burada yer alan bilgi, yorum ve görüşler yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir.