VEDAS Dönemi: Dijital Analizle Vergi Denetiminin Yeni Rotası

Giriş

Vergi denetimi, dijitalleşmeyle birlikte geleneksel sınırlarını aşıyor. Denetimin kalbi olan KURGAN, kuruluşların mali verilerini sistematik bir risk yaklaşımıyla değerlendirirken; VEDAS (Vergi Denetim ve Analiz Sistemi), bu verileri gözlemleyen ve anlamlandıran ‘denetimin gözü’ olarak öne çıkıyor.

VEDAS, insan hatasını azaltan bir araç olması ve hızlı denetim gibi avantajlarıyla, mükelleflerin veri uyumunu destekliyor. Sistem, uyumsuzlukları tespit ederek denetim sürecinin doğruluğunu artırıyor ve mükelleflerin veri farkındalığını güçlendiriyor.

VEDAS Analiz Türleri ve Mantıksal Gerekçeleri

1. E-Defter Analiz

   Defter kayıtları ile e-faturaların tutarlılığı sistematik olarak karşılaştırılır. Uyuşmazlıklar, eksik veya hatalı girişlerin erken tespitini sağlar.

   
   

2. Bakiye Tersliği Analizi

   Borç ve alacak hesapları arasındaki tutarsızlıklar tespit edilir. Alacaklı ve borçlu hesaplar arasında olağandışı fark varsa sistem uyarı üretir; böylece kayıt hataları görünür hâle gelir.

   
   

3. Benford Analizi

   Rakam dağılımı istatistiksel yöntemlerle analiz edilir. Doğal dağılımdan sapmalar, manipülasyon olasılığına işaret eder.

   
   

4. Amortisman Analizi

   Varlıkların kayıtlarda yer alan amortisman oranları, Vergi Usul Kanunu veya sektör standartlarındaki tipik oranlarla karşılaştırılır. Olağandışı sapmalar, potansiyel hesaplama hatalarını veya kayıt tutarsızlıklarını görünür hâle getirir.

   
   

5. Adatlandırma Kontrolü (Ortaklar Arası Alacak/Borç)

   Ortaklar arası alacak ve borç ilişkileri analiz edilir. VEDAS, borçlu ortak cari hesap ve adat/faiz hesaplamalarının 642 Hesap ve ilgili alt hesaplarla uyumunu kontrol eder; anomaliler ve alışılmadık finansal hareketler görünür hâle gelir.

   
   

6. Atlayan Numara Analizi

   E-faturadaki sıra numarası atlamaları tespit edilir. Bu, kayıt bütünlüğünün korunmasına yardımcı olur.

   
   

7. Mükerrer Kayıt Tespiti

   Aynı belge numarası veya tarih iki kez işlenmişse sistem uyarı verir; veri tekrarları görünür hâle gelir.

   
   

8. KDV İade Kontrolü

   İade talepleri sistematik olarak analiz edilir; VEDAS, standart dışı veya olağandışı işlem kalıplarını tespit ederek hatalı iadelerin görünür hâle gelmesini sağlar.

   
   

9. Fatura Uyum Analizi

   Faturaların yasal düzenlemelere uygunluğu kontrol edilir. Hatalı veya eksik bilgiler sistem tarafından işaretlenir.

   
   

10. Banka Hareketleri Analizi

    Banka hesap hareketleri ile muhasebe kayıtları karşılaştırılır. Tutarsızlıklar ve uyumsuzluklar görünür hâle gelir.

    
    

11. Ticari İşlem Uyum Analizi

    Ticari işlemler sektörel ve yasal kriterlerle karşılaştırılır; uyumsuzluklar sistem tarafından işaretlenir.

    
    

12. Gelir-Gider Denge Analizi

    Gelir ve giderler arasındaki dengesizlikler analiz edilir. Anomaliler, planlama hatalarını veya kayıt tutarsızlıklarını görünür hâle getirir.

    
    

13. Ödeme-Ödeme Planı Analizi

    Ödeme planları ve taksitlendirmeler sistematik olarak takip edilir. VEDAS, planlanan ve gerçekleşen ödemeler arasındaki tutarsızlıkları tespit ederek gecikmeler, hatalı tutarlar veya eksik ödemelerin görünür hâle gelmesini sağlar.

    
    

14. Sahte Belge Riski Analizi

    Belgelerin gerçekliği istatistiksel ve mantıksal olarak kontrol edilir. Sahte veya yanıltıcı belgeler sistem tarafından işaretlenir.

    
    

15. Transfer Fiyatlandırması Analizi

    İlgili işlemler, transfer fiyatlandırması mevzuatı ve yöntemleri çerçevesinde analiz edilir. VEDAS, standart dışı veya uyumsuz fiyatlandırma örüntülerini tespit ederek denetim için görünür hâle getirir.

    
    

16. Yabancı Para Birimi Analizi

    Yabancı para birimi işlemlerinde değer farklılıkları ve uyumsuzluklar tespit edilir; döviz bazlı hatalar görünür hâle gelir.

    
    

17. Sektörel Uyum Analizi

    İşletmelerin sektörel düzenlemelere uyumu analiz edilir; norm dışı durumlar sistem tarafından işaretlenir.

    
    

18. Zaman Serisi Analizi

    Dönemsel verilerdeki eğilimler ve anomaliler tespit edilir; önceki dönemlerle karşılaştırmalı değerlendirme yapılır.

    
    

19. Veri Tutarlılığı Analizi

    Farklı veri kaynakları arasındaki tutarlılık kontrol edilir; çelişkiler ve uyumsuzluklar görünür hâle gelir.

    
    

Sonuç ve Farkındalık

VEDAS, dijital denetimde yalnızca büyük hataları değil, küçük dikkatsizlikleri de görünür kılıyor. Sistem, mükellefleri korkutmadan veri uyumuna davet ediyor ve denetim süreçlerinin doğruluğunu artırıyor.

Bu dijital dönüşüm, hem denetim hızını yükseltiyor hem de insan hatalarını minimize ediyor. Mükellefler için mesaj açık: verilerinizi doğru ve eksiksiz sunmak, uyumun temelidir.

VEDAS, denetim süreçlerini dijital ve sistematik hâle getirirken, mali danışmanlar için süreçleri yorumlama ve müşteriye uyum rehberliği sağlama açısından yeni bir perspektif ve adaptasyon gereksinimi ortaya çıkarıyor; öyle ki, kısa bir gelecekte kendi ofislerinde adeta ‘iç denetim’ sürecini yönetecekmiş gibi bir algı da doğurabiliyor.

VEDAS dönemi, veriyi anlamlandıran ve farkındalık yaratan bir yeni rota olarak, Türkiye’de vergi denetiminin geleceğini şekillendiriyor.

 “Kayıtlar susmaz, suskun veriler konuşur; VEDAS görür, meslektaş hazır olsun.”

Bu makale, SMMM - Yönetim Danışmanı Özkan Çinar tarafından, Revizyon Company Danışmanlık desteğiyle hazırlanmıştır.

Bu makale faydalı oldu mu? Eğer öyleyse, lütfen beğen tuşuna basın ve paylaşın. Teşekkürler!”

“Bu makalede yer alan bilgiler yatırım veya kişisel tavsiye niteliği taşımamakta olup, herhangi bir yatırım faaliyetinde bulunmanız için çağrı veya teşvik amacı gütmemektedir. Yatırım kararlarınızı verirken bağımsız mali danışmanlık ve gerekirse hukuki danışmanlık almanız önemlidir. Ayrıca, geçmiş performanslar gelecekteki performanslar için bir rehber değildir.”